Είναι αστείο πώς σε αυτή τη χώρα όλα τα μεγάλα θέματα τυχαίνει και πέφτουν όλα μαζί: γάμος και τεκνοθεσία ομοφύλων, αγορά F-35, μείωση αποζημιώσεων στους αγρότες, εξεταστική για την τραγωδία των Τεμπών κλπ. Με αυτά άρχισε και η πρόταση για την ίδρυση των ιδιωτικών πανεπιστημίων. Είναι το θέμα που έχει λάβει μεγάλες αντιδράσεις και έφερε και μεγάλες κινητοποιήσεις από τους φοιτητικούς συλλόγους και την κοινωνία εν γένει. Οπότε, μετά από πολλή σκέψη (στην φοιτητική εστία ενός δημόσιου αγγλικού πανεπιστημίου) διαμόρφωσα την άποψη μου: ιδού η ιστορία του Γιάννη, του Νίκου και του Δημήτρη.
Η έκλειψη της τεχνικής εκπαίδευσης
Ας ξεκινήσουμε με τον Δημήτρη. Ο Δημήτρης δεν έγραψε καλά στις πανελλήνιες, γιατί τα μαθήματα ποτέ δεν ήταν το δυνατό του σημείο. Ωστόσο, η οικογένειά του δεν μπορούσε να ρισκάρει το πρόσωπό της στην κοινωνία και να τον αφήσει να μην πάει σε σχολή. Η σχολή αυτή θα μπορούσε να είναι ένα ΙΕΚ στο οποίο ο Δημήτρης θα έβρισκε την κλίση του προς κάποια τέχνη. Ακόμα, θα μπορούσε να δουλέψει σε κάποια χειρωνακτική εργασία και να μάθει εκείνο το επάγγελμα. Όλα αυτά, βεβαίως, δεν αποτέλεσαν επιλογές με την έλευση των ιδιωτικών ΑΕΙ. Οι γονείς του βρήκαν τη λύση στην κακή επίδοσή του στις πανελλήνιες και κατάφεραν να κάνουν το δικό τους όνειρο πραγματικότητα.
Από την ιστορία του Δημήτρη βλέπουμε το φαινόμενο της έκλειψης της τεχνικής εκπαίδευσης και υποτίμησης των τεχνικών επαγγελμάτων. Το πρόβλημα μόνο θα επιδεινωθεί από τα ιδιωτικά ΑΕΙ, γιατί θα δίνει άλλη μια δίοδο στην επιλογή της ανώτατης εκπαίδευσης έναντι όλων των άλλων. Ας είμαστε, όμως, ρεαλιστές: δεν είναι το πανεπιστήμιο για όλους. Αυτό δεν το λέω υποτιμητικά: ο κάθε άνθρωπος έχει τη δική του ιδιοσυγκρασία η οποία συχνά παρεκκλίνει από την οποιαδήποτε ακαδημαϊκή πορεία. Αν τον αποτρέψουμε από την κλίση του, δυστυχώς, για κάτι που θεωρείται «ανώτερο», δύο είναι τα τεινά: καταστρέφουμε την ψυχική υγεία του, αποκλείοντάς τον από αυτά που τον ενδιαφέρουν αλλά και στερώντας του την ευκαιρία να δείξει τις δυνατότητες του εκεί που έχει πραγματικό ταλέντο. Εκτός από το καθαρά ατομικό επίπεδο, στο οικονομικό, έχουμε κλάδους που ζητάνε μανιωδώς κόσμο και δεν βρίσκουν, με τα ιδιωτικά ΑΕΙ να ρίχνουν λάδι στη φωτιά.
Οι πλούσιοι… πλουσιότεροι!
Ο Γιάννης μεγάλωσε σε μια εύπορη οικογένεια στη Θεσσαλονίκη. Δεν πιέστηκε στο σχολείο γιατί ήξερε ότι έχει πάντα την επιλογή να πάει σε ιδιωτικό πανεπιστήμιο, οπότε η σοβαρή προσπάθεια θα ήταν και χάσιμο χρόνου. Οπότε μπαίνει στην σχολή που ήθελε εξ αρχής, χωρίς να φάει το άγχος των πανελληνίων. Μπόρεσε και βρήκε σπίτι στην Αθήνα με σχετική ευκολία και σε προνομιακές τιμές, μιας και οι βάσεις ακόμα δεν έχουν ανακοινωθεί. Παράλληλα, στο ίδιο αντικείμενο περνάει και ο Νίκος, αλλά στο δημόσιο πανεπιστήμιο. Περιμένει τις βάσεις, τρέχει γρήγορα να βρει ένα σπίτι αλλά με την τεράστια αύξηση των ενοικίων και την μεγάλη ζήτηση από όλους τους νεοεισαχθέντες στο πανεπιστήμιο, βρίσκει ένα σπίτι που η οικογένεια του δυσκολεύεται να συντηρήσει.
Οπότε κοιτάμε την πορεία και των δύο ανά τα χρόνια: ο Γιάννης ζει άνετος και περνάει τα μαθήματά του, ενώ έχει χρόνο να ξεκινήσει και μια εθελοντική εργασία στον τομέα του για να φτιάξει το βιογραφικό του. Ο Νίκος από την άλλη, αναγκάζεται να δουλέψει κάποιες βάρδιες για να έχει μια οικονομική επάρκεια, οπότε η εθελοντική εμπειρία θα πρέπει να περιμένει. Και οι δύο συνεχίζουν με τις δουλειές τους και περνάνε τα μαθήματα τους. Βέβαια, δυσκολεύονται και οι δύο στην στατιστική. Ο Γιάννης βρίσκει έρεισμα από το πανεπιστήμιό του για παραπάνω ερωτήσεις πάνω στο μάθημα. Ο Νίκος δεν βρίσκει κάτι παρόμοιο στο υποστελεχωμένο δημόσιο ΑΕΙ. Ο Γιάννης με λίγη βαθμολογική «βοήθεια» αλλά και εξειδικευμένη υποστήριξη στην προετοιμασία, περνάει το μάθημα, σε αντίθεση με τον Νίκο. Η κατάσταση πάει έτσι μέχρι το σημείο που ο Νίκος χρωστάει τρία μαθήματα για πτυχίο, ενώ ο Γιάννης αποφοιτεί. Ο Νίκος πάει να δώσει τα τρία μαθήματα αλλά στο πανεπιστήμιο έχει κατάληψη. Τελικά μετά από δύο μήνες τα καταφέρνει. Ο Γιάννης τελειώνει πρώτος με το φανταρικό και βρίσκει δουλειά. Ο Νίκος τελειώνει με το φανταρικό και η αγορά του ζητάει εμπειρία. Ρίχνει τα στάνταρ του και ξεκινάει μια δουλειά η οποία αμείβεται λιγότερο από του Γιάννη και έτσι ανοίγει μια ψαλίδα που ποτέ δεν θα κλείσει.
Δεν μας φταίει ούτε ο Γιάννης, ούτε η οικογένεια του. Αμφότεροι κάνουν το καλύτερο που μπορούν με τις συνθήκες που τους δίνονται. Εξίσου και ο Νίκος. Απλά ο Νίκος δεν συναντάει μια αντιμετώπιση ίδια με του Γιάννη. Ναι, η ζωή είναι άδικη. Βέβαια, θα μπορούσε να μην αλλάξει ένα σύστημα που παρά τα προβλήματα του, αναδείκνυε τον αξιότερο και άρα είναι δικαιότερο. Γιατί τώρα, και στην παιδεία, φτιάχνεται ένα κλειστό σύστημα που ευνοεί τα μεγαλύτερα εισοδήματα. Χωρίς τα ιδιωτικά όμως δεν θα φύγει στο εξωτερικό; Πιθανότατα. Δεν είναι η τέλεια λύση αλλά είναι μια θυσία που πρέπει να συνεχίσει να γίνεται, αν θέλουμε να μιλήσουμε ποτέ για αξιοκρατία στην Ελλάδα. Στο οποίο δέχομαι την κριτική, ότι οι πανελλήνιες δεν είναι το πιο αξιοκρατικό μέσο, είναι όμως πολύ πιο αξιοκρατικό από το να αγοράζεται η είσοδος στο πανεπιστήμιο.
Τα συμπεράσματα και το μέλλον των ιδιωτικών ΑΕΙ
Τα ιδιωτικά πανεπιστήμια δεν έρχονται για να σώσουν. Ακόμα και να γίνουν μόνο με πανελλήνιες (όπως έχει επίσης ακουστεί) πάλι θα απευθύνεται σε όσους έχουν το εισόδημα για τα δίδακτρα, με το επιχείρημα για την τεχνική εκπαίδευση να παραμένει. Στο μέλλον, αν πράγματι περάσει το νομοσχέδιο, η συζήτηση θα αλλάξει. Η κερκόπορτα θα ανοίξει και από εκεί που θα συζητούμε αν πρέπει να υπάρχουν τα πανεπιστήμια, θα συζητάμε την ανάγκη μείωσης των διδάκτρων τους για να είναι προσβάσιμα σε περισσότερους. Τότε θα έρθει η λύση: ο μόνος τρόπος να πέσουν τα δίδακτρα είναι να υπάρχει ανταγωνισμός, άρα γιατί να μην αναθεωρήσουμε το Σύνταγμα για να μπούνε και τα κερδοσκοπικά ΑΕΙ στο παιχνίδι; Αυτό είναι το διακύβευμα με το νομοσχέδιο. Γιατί ας μην ξεχνάμε κάτι για τον ελεύθερο ανταγωνισμό: η ελκυστικότητα των ιδιωτικών μεταξύ τους δεν θα παίζεται μόνο στο επίπεδο της προσφερόμενης ποιότητας σπουδών αλλά και στη σιγουριά ότι θα αποφοιτήσει κάποιος. Τουλάχιστον θα ξεμπλέξουμε με τους αιώνιους φοιτητές…
