Συχνά ακούμε ότι πλέον η πολιτική έχει γίνει ένα καθαρά επικοινωνιακό παιχνίδι. Πέρα από την, κατά πολλούς, πετυχημένη ενασχόληση του ΠΘ με το TikTok αλλά και την τεράστια εκλογή του άγνωστου Στέφανου Κασσελάκη, η παραπάνω φράση σίγουρα έχει μια μεγάλη δόση αλήθειας. Φαίνεται όμως ότι στον αντίποδα της επικοινωνιακής στρατηγικής βρίσκεται η ιδεολογία, με τα δύο, συχνά, να έρχονται σε σύγκρουση.
Πριν, όμως εξηγηθεί πώς δημιουργείται η σύγκρουση αυτή, χρήσιμο είναι να εξηγήσουμε τους δύο όρους. Πρώτα, η ιδεολογία είναι to σύνολο ηθικών κανόνων και αξιών που διέπει το κόμμα. Είθισται να οριοθετεί τον τρόπο δράσης του και να είναι το βασικό ταυτοτικό του στοιχείο, με το οποίο συνδέεται και ο ψηφοφόρος. Η μεταπολίτευση στις αρχές της ήταν πολύ βαθιά συνδεδεμένη με την ιδεολογία. Γι’ αυτό την εποχή εκείνη το δίπολο αριστερά – δεξιά (ή κάποιες φορές δεξιά – αντιδεξιά) ήταν τόσο κυρίαρχο.
Ωστόσο, η σύγχρονη πολιτική κουλτούρα σταδιακά φεύγει από το δίπολο αυτό και τείνει ανταυτού να επικρατήσει η επικοινωνία. Mε τον όρο επικοινωνία αναφέρομαι στο φαινόμενο οι αποφάσεις και κινήσεις ενός κόμματος να διέπονται από μία λογική μάρκετινγκ. Την τάση, εν προκειμένω, το κοινοβουλευτικό έργο και τα σχέδια δράσης των κομμάτων να μην περιορίζονται από την ιδεολογία αλλά να καταστρώνονται βάσει αυτού που θα «πουλήσει» καλύτερα στην κοινή γνώμη. Ένα καλό παράδειγμα είναι η Νέα Δημοκρατία, που ενώ είναι ένα κόμμα υπέρ του ελεύθερου καπιταλισμού, έχει μοιράσει διάφορα επιδόματα, τα λεγόμενα pass. Αυτά, ενώ αντίκεινται στην ιδεολογία της ΝΔ, δίνουν μια άμεση επικοινωνιακή άνοδο, εφόσον αποτελούν μια μικρή ανάσα κατά της ακρίβειας. Έτσι, παρόλο που το μέτρο δεν συμβαδίζει με την ιδεολογία της κυβέρνησης, καταφέρνει να γίνεται αποτελεσματικό μολαταύτα.
Μπορεί αυτή η κίνηση να έχει μια πρόσκαιρη επιτυχία αλλά δημιουργεί και προβλήματα. Όταν η ιδεολογία γίνεται διακοσμητική, ο κόσμος ζει στην ανασφάλεια του τι να περιμένει από το εκάστοτε κόμμα. Ελλείψει ιδεολογίας λείπει και η προβλεψιμότητα. Για τον πολίτη, προβλεψιμότητα σημαίνει λιγότερη ανασφάλεια και δυνατότητα να σχεδιάσει τη ζωή του έχοντας κάποιες σταθερές. Ο θάνατος της ιδεολογίας, βεβαίως, τινάζει αυτές τις σταθερές στον αέρα. Μαζί με τις σταθερές αυτές, βεβαίως, τινάζει και την όποια διάκριση μεταξύ των κομμάτων. Αυτό διότι όταν οι ιδεολογίες των κομμάτων είναι δέσμιες της επικοινωνίας, τότε όλα θα τείνουν να γίνονται το ίδιο.
Πολλοί πιστεύουν ότι αυτό είναι κάτι το θετικό. Θεωρούν ότι όσο πεθαίνει η ιδεολογία, τόσο θα γίνονται πιο τεχνοκρατικά και αντικειμενικά τα έργα στον τόπο μας. Σίγουρα, η σκληρή ιδεολογική γραμμή σε κάποια θέματα δεν είναι απαραίτητη, κάνοντας την ελαστικότητα πολύ χρησιμότερη. Ωστόσο, παρά τη σαγήνη του τεχνοκρατισμού αυτού, η έλλειψη ιδεολογίας κρύβει πολλούς κινδύνους.
Συγκεκριμένα, είναι αδύνατο να έχεις μια σώφρονα στρατηγική διακυβέρνησης αν σε κάποια πράγματα σε βολεύει να είσαι αριστερός και σε άλλα δεξιός, γιατί θα έχεις αναγκαστικά αντικρουόμενα μέτρα και νόμους. Αλλά ακόμα κι έτσι, με σοβαρό σχεδιασμό ορισμένοι σωστοί συμβιβασμοί γίνονται. Δεν είναι έτσι τα πράγματα ωστόσο, όταν προέχει η επικοινωνία. Γιατί στην επικοινωνία κερδίζει ό,τι «πουλάει». Οπότε αν πουλάει κάτι εναντίων του αρχικού πλάνου, υπάρχει μια ξεκάθαρη σύγκρουση συμφερόντων, στην οποία το πλάνο απορρίπτεται.
Κατά αυτόν τον τρόπο οδηγούμαστε και στην αποτελεσματικότητα των μέτρων. Στη βάση της λογικής αυτής δεν είναι προτεραιότητα η εύρεση μέτρων που λύνουν τα προβλήματα παρά μέτρων που θα προσφέρουν την καλύτερη δημοσκοπική άνοδο. Αλλά λύσεις στα μεγάλα κοινωνικά προβλήματα δεν έρχονται με γρήγορες λύσεις-πρωτοσέλιδα παρά μόνο με μεγαλόπνοα σχέδια, υπομονή και όραμα.
Συνεπώς, πρώτα πρέπει να έρχονται αυτά. Δεν μπορεί να είναι η πολιτική ηγεσία δημοσκοπήσεις και focus group. Πρέπει να είναι και αυθύπαρκτη. Δεν είναι τυχαίο που μιλάει ο κόσμος για έλλειψη ηγετών σήμερα. Όταν όλα γίνονται για να χαϊδέψεις το αυτί του λαού αλλά όχι για να λύσεις το πρόβλημα του δεν είσαι ηγέτης. Οι ηγέτες παίρνουν και αποφάσεις οι οποίες είναι δυσκολότερες, γιατί αυτό του εμπιστεύεται να κάνει ο λαός.
Η επικοινωνία είναι χρήσιμη για να διαφημίζει το έργο των κομμάτων. Όχι για να είναι το έργο τους.
